Oyuculuk Üzerine Değinmeler

Oyunculuk üzerine deginmeler Tiyatro ve sinema oyunculugu, bir öyküyü sahnede ya da ekranda söz ve hareketlerle canlandirma sanatidir. Buna "rol yapmak" da denir. Aslinda zaman zaman hepimiz rol yapariz. Eger sikici bir öyküyü dinlerken ilgileniyormus gibi görünüyorsak ya da mutsuz oldugumuz zaman gülümsüyorsak, rol yapiyoruz demektir. Yani oyunculuk için her zaman isiklandirilmis bir sahne, özel dekor ve kostümler gerekmez. Asil gerekli olan canlandirilacak bir "olay", oyuncular ve izleyicilerdir. Herkes bir dereceye kadar oyuncu sayilsa da, profesyonel oyunculuk, yani oyunculugu meslek edinmek egitim, disiplin ve yetenek gerektiren ciddi bir istir.

Oyunculuk ögretilebilir mi? 

Günümüzde temel oyunculuk çalismalari ses egitimiyle fiziksel egitimi kapsar. Oyuncunun birbirinden degisik karakterleri inandirici bir bicimde canlandirabilmesi, sesini güçlü, etkili ve degisken bir bicimde kullanabilmesine baglidir. Fiziksel egitim ise vücuda esneklik ve canlilik kazandirir. Çesitli rollerde gerginlikle gevseklik arasinda denge kurmak ancak bedene egemen olmakla olanaklidir. Oyunculuk egitimi veren okullarda ögrencilerin kendi bedenlerini, seslerini, duygu ve düsüncelerini tanimalarina yardimci olacak çalismalar yapilir.

Oyunculuk için neler gerekli?

Bir tiyatro okulunun programinda san, dans, mim ve eskrim gibi derslerin yani sira, dogaçlama (oyuncunun metne dayanmadan, ansizin bir sey yapmasini hedefleyen oyun teknigi), anlatim araci olarak yüz yerine maske kullanma türünden uygulamali dersler vardir. Ne var ki, böyle bir egitim görmeden de yetenegini kanitlamis pek çok tiyatro ve sinema oyuncusunun bulundugunu belirtmek gerekir. Bir oyuncu kendini çok çesitli teknikler için hazirlar. Örnegin, yakin plan çekim gerektiren televizyon oyununda kullanilan becerilerle, büyük bir tiyatro 1000 kisinin önünde oynamak için gereken beceriler ayni degildir. Kamerayla yapilan yakin çekimlerde mimiklerdeki en ufak degisiklik aninda fark edilecegi için gerçeklik duygusunun yaratilmasi daha büyük önem tasir. Ama her iki teknik de, izleyici kitlesine karakterin ne düsündügünü ya da duydugunu göstermenin farkli yollaridir.

Yönetmen nedir?

Yönetmen, oyuncular arasinda isbirligi saglayan, oyun ya da filmin bir sanat ürünü niteligi kazanmasinda bas sorumlulugu alan kisidir. Prova sürecinde yönetmen ve oyuncular ortak bir çalismayla karakteri yorumlar. Her oyuncu yaratmakta oldugu karakteri çesitli deneme ve degisikliklerle biçimlendirir. Bir oyuncunun bellegi güçlü, sesi pürüzsüz ve kontrollü olmali, solugunu denetleyebilmeli, söyledigi sözcükler kolayca anlasilmali, cümlelerin vurgulari yerinde olmalidir. Oyuncu, rolünün gerektirdigi beden seklini benimseyebilmeli, gerek bedenine gerek sesine egemen olabilmelidir. Oyuncudan ayrica, beklenmedik durumlarda kivraklik göstererek oyunda herhangi bir aksakligi önlemesi de beklenir.

Karakter canlandirma nasil olur?

Önemli olan, izleyiciyi canlandirdiginiz karakterin gerçekligine inandirabilmektir. Bunun için de her seyden önce o karakteri tüm özellikleriyle tanimaniz gerekir. Önce elinizdeki metni yüksek sesle birkaç kez okuyun ve kendinize bazi sorular sorun: Oyun günümüzde mi, geçmiste mi, gelecekte mi geçiyor? Olay kendi ülkenizde mi, yoksa yabanci bir ülkede mi yer aliyor? Söz konusu yerin iklim özellikleri nelerdir? Insanlarin ne gibi aliskanliklari var? Canlandiracaginiz karakter sizden genç mi, yasli mi? Bunu en inandirici bicimde yansitabilmenin yollari neler? Oyunun dilinin ne gibi özellikleri var? Konusmalar fiziksel hareketleri etkiliyor mu? (Örnegin sarayda gecen bir sahnede oyuncular hareketlerini en aza indirmeye özen göstererek konusurken, bir pazaryerinde özgürce dolasarak söylesirler.) Tüm bunlarin yani sira, oyundaki karakterin birbiriyle iliskisi ve birbirlerine iliskin düsünceleri de önem tasidigi için, bunu da arastirmamiz gerekir. Metinle ilgili çalismalarda oyun yazarinin verdigi ipuçlarini çözümleyerek rolün özünü ve amacini bulabilirsiniz. Bundan sonrasi yaratici düs gücünüze baglidir. Canlandiracaginiz karakterle ilgili her yeni kesif yararli olacaktir. Düs gücünüzü kullandiginiz ölçüde, karakteri canlandirmada kazanacaginiz basari artar. Kendinizi o karakterin yerine koyun. Onun otobüse nasil binecegini, nasil kahvalti edecegini, giyinecegini, otomobil kullanacagini, tenis oynayacagini ya da alisverise çikacagin düsünün. Bunun çok zevkli bir oyun oldugunu göreceksiniz; üstelik her yerde, her zaman oynayabileceginiz bir oyun. Düsünmeyi sürdürün, öbür oyuncularla konusun, birbirinizle düsünce alisverisinde bulunun. Kendi kisiliginizle o karakter arasinda belki de çok büyük bir fark yoktur. Ama bu farkliliklarin ne oldugunu anlarsaniz, "yeni" karakterinizle her seyi deneyebilirsiniz. Bir süre için baska biri olmak çok heyecan verici olabilir.

Prova neden önemlidir?

Oyunun provalarinda bu deneylerden yararlanin. Canlandirmaya çalistiginiz karakterle degisik seyler deneyin, bakalim oluyor mu? Yönetmenizden ögüt isteyin; onun görevi size ne yapacaginizi söylemek degil, yardim etmektir. Oyunculugunuzun dogal olup olmadigini arastirin. Çünkü sonuçta önemli olan izleyicilerin sizin rol yaptiginiza degil, gerçekten baska kisi oldugunuza inanmalidirlar. Provalar deneme, hata yapma, yorumda bulunma ve her seyden önce karar verme firsati saglar. Oyunun metnine iliskin yorumlar basta gelir. Metinde anlatilmak isteneni kavramak ve bunun nasil iletilecegine karar vermek çok önemlidir. [Örnegin hangi duygulara agirlik verilecektir? (Bu öfke, gurur ya da kiskançlik olabilir)]. Provalarda sahnede nasil hareket edilecegine karar verilir. Ayrica giyimi bütünleyecek baston, kiliç, çanta ya da gözlük türünden esya gerekebilir. Peruk mu takacaksiniz, yoksa kendi saçiniz uygun mu? Görünüsünüzü degistirmek için makyaja gerek varsa, bunu nasil yapacaksiniz? Eger obur birini canlandiracaksiniz, agziniza ara sira bir seyler atmayi unutmamalisiniz. Gördügünüz gibi, provalarda düsünülecek çok sey vardir ve hepsine yetismek için zaman hiç yetmeyecekmis gibi gelir. Canlandirdiginiz karakterin nasil bir kisi oldugunu ve neyi niçin söyledigini kavradiktan sonra, provalarda artik hiç caba harcamadan cümlelerinizi hatirlamaya basladiginizi fark edeceksiniz. Gene de, eksiksiz ezberleyebilnmek için çok siki çalismaniz gerekecektir. Bu konuda diger oyunculardan yardim beklerken sizde onlara yardim etmelisiniz. Çünkü oyunculukta basari ekip çalismasiyla olanaklidir. Cümleleri ezberlerken bunlari yalnizca sözcükler olarak görmeyin, ne anlama geldiklerini, sizden önce ve sonra konusanlarin sözleriyle iliskisini düsünün. Bu da sizden önceki oyuncunun son sözlerini, yani sizin lafa baslamaniz için isaret olacak sözleri ezberlemenize yardimci olacaktir.

Sahnede veya Kamera önünde yaraticilik nasil olur?

Oyunun basarisi oyuncularin yaraticiligina ve yorumuna baglidir. Sahnedeyken yalnizca konusma siraniz geldigi zaman degil, her an rol yapmaniz gerektigini unutmamalisiniz. Iyi bir oyuncu, öbür karakterler konusurken dinleyerek ve dikkatini onlara vererek sürekli oyunun içinde olur. Sahnedeki oyunculari dinlediginizi, yerine göre sasirmis görünerek, gülerek, öksürerek ya da sabirsizlikla ikide bir saatinize bakarak belirtebilirsiniz. Ama bunlari yaparken, izleyicilerin dikkatini kendinize çekerek oyundaki daha önemli bir kisinin rolünü çalmaktan kaçinmalisiniz. Oyuncu arkadaslariniza ve yazarin yapitina karsi sevgili olmalisiniz. Sahnede ya da kameranin karsisinda hiçbir sey yapmadan durmak çok zordur. Dikkatinizi öbür oyunculari dinlemeye yöneltir ve kendinizi gevsek birakirsaniz bu zorlugu yenersiniz. Sahnede hiçbir sey yapmadan durma sanatinin ustasi olmaya çalisin; oyunculugunuzun en güçlü yönü bu olabilir.